meralcoban

KAVRAM TÜRLERİ

Kavram, nesnelerin ya da olayların ortak özelliklerini kapsayan ve bir ortak ad altında toplayan genel tasarımdır.[1] Kavramlar, soyuttur ve gerçek dünyada yoktur. Benzer olan fikirleri, insanları, olayları vs gruplandırmak için kullanılan bir sınıflamadır. Kavram yanılgıları ise daha çok kişisel deneyimler sonucu oluşmuş, bilimsel gerçeklere ve düşüncelere aykırı, anlamlı öğrenmeyi engelleyici bilgilerdir.(4)

Kavram türleri referans alındıkları noktalara göre çeşitlilik göstermektedir.

Soyut ve Somut Kavramlar

Somut Kavram

Tek bir nesneye işaret eden başka bir şeye bağlı olmadan kendi başına var olan bir şeyin kavramıdır. Kitap kavramı somut bir kavramdır. Bu somut kavram tek bir nesneyi işaret ederken, başka bir şeye ihtiyaç duymadan kendi başına var olan bir kavramdır.

Soyut Kavram

Tek tek nesneleri değil, bu nesnelerin ilişkisinden ortaya çıkan genel niteliği işaret eder. Örneğin “ak”, tek tek nesnelerin belirtilmesinde kullanılması sebebiyle somut bir kavram olmasına rağmen, “aklık” nesnelerin bir niteliğinin zihinsel platformda bir soyutlama ile belirtmesi bakımından soyuttur. Yine “insan” kavramı somutken, “insanlık” kavramı soyuttur.

(1)

Nesnel ve İlişkisel Kavramlar

Nesnel kavramlar insanların kendi çevrelerinde bulabilecekleri fiziksel varlıkları ya da nesneleri sınıflamak için kullanılan kavramlardır.

İlişkisel kavramlar ise, nesnel kavramlar arasında ki ilişkileri belirtmek üzere kullanılan ve çoğunlukla sözel bilgilerden oluşan önermelerdir.

Örneğin "su" bir nesnel kavramdır. Donma ise ilişkisel bir kavramdır.

Üst, Alt ve Bağlantılı Kavramlar

Bazı kavramlar birbiriyle bağlantılı olabilir. hatta bir kavram birden çok kavramla bağlantılı olabilir. Bir kavramın alt basamağında olan kavram ya da kavramlara "alt kavram " denilirken alt kavramları bulunan kavrama da "üst kavram" denilir.

Örneğin gezegenleri düşündüğümüzde "gezegen" başlığı "üst kavram" olur. Venüs "alt kavram" olur. Uydusu olan uydusu olamayan gezegenler dediğimizde de "bağlantılı kavram" olur.

Kendiliğinden ve Kendiliğinden Olmayan Kavramlar

Kendiliğinden Olan Kavramlar:Düşünme özelliklerinin doğrudan yansıtıldığı kavramdır.

Kendiliğinden Olmayan Kavramlar: Düşünme aşamasında başkasının düşüncesine göre hareket etmek.(2)

Örneğin küçük bir çocuğun gördüğü ve duyduğu nesneleri kendiliğinden etiketlemesi kendisine göre bir isim vermesi; Yolda gördüğü kornaya basan bir araca "düt düt" demesi kendiliğinden olan kavramlara örnektir.

Kendiliğinden olmayan kavram ise çocuğa ilerleyen dönemlerde ebeveynleri tarafından "araba" olarak öğretilmesi.

Günlük ve Bilimsel Kavramlar

Günlük Kavramlar : Çocukların okul dışındaki yetişkinlerle etkileşimi sonucu ortaya çıkan ve günlük yaşam bağlamında gelişen kavramlardır.

Bilimsel Kavramlar : Belirli bir bilim dalıyla okulda öğretilir, uygun biçimde tamamlanır, sistematik yönden aşamalı yapıdadır, mantıksal düzen içinde sunulur. (3)